Zo kun jij de patiëntveiligheid in ziekenhuizen helpen verbeteren

Patiënten bij wie een verkeerde diagnose wordt gesteld, infecties die te laat worden opgemerkt waardoor er te laat wordt ingegrepen of patiënten die in de problemen komen doordat er (zonder aantoonbare redenen) is afgeweken van de medicatierichtlijn. Er wordt de afgelopen jaren kritisch gekeken naar de cijfers rondom vermijdbare schade en sterfte in ziekenhuizen. Om deze cijfers omlaag te krijgen, werd tussen 2008 en 2012 het VMS Veiligheidsprogramma in het leven geroepen. Met succes: het aantal potentieel vermijdbare sterfgevallen daalde van 1735 in 2007 naar 970 in 2012. Toen uit de monitor van 2017 bleek dat de cijfers niet verder daalden, werd besloten dat het tijd was voor een volgende stap in het verbeteren van de patiëntveiligheid. Jij kunt hier als verpleegkundige of verzorgende aan bijdragen door je aan te melden voor een van de drie landelijke expertgroepen.

In opdracht van de toenmalige minister van Medisch specialistische zorg, Bruno Bruins, ging V&VN in gesprek met de Federatie Medisch Specialisten (FMS), Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en Patiëntenfederatie Nederland over hoe de cijfers verder naar beneden zouden kunnen worden gebracht. Uit deze inventarisatie kwamen vier belangrijke pijlers:

1. Patiëntveiligheid in de medisch specialistische zorg rondom antistollingszorg
2. Patiëntveiligheid in de medisch specialistische zorg rondom kwetsbare ouderen
3. Patiëntveiligheid in de medisch specialistische zorg door het goede gesprek tussen professionals onderling en met de patiënt
4. Safety II (focus op wat er wél goed gaat en het bevorderen van de patiëntveiligheid door ongewenste variatie in zorg- en werkprocessen te verminderen en het zorgproces beter te ondersteunen)

Voor iedere pijler werd een landelijke expertgroep opgericht, met zorgprofessionals uit de praktijk. Marja Voskuilen, verpleegkundig specialist op de stollingspolikliniek van het UMCG, sloot zich aan bij de expertgroep antistollingszorg. “Het risico in de antistollingszorg ligt vooral bij het starten en het stoppen met antistollingsmedicatie”, vertelt ze. “De patiënten die bij mij op het spreekuur komen, zijn vaak binnengekomen op de spoedeisende hulp met trombose en/of een longembolie. Daarna komen ze één tot twee keer per jaar bij ons op de poli voor een controle. Zij zitten in dat opzicht in een luxe positie. Als patiënten niet onder controle zijn en niet goed genoeg zijn geïnformeerd, kan het zijn dat ze zelf besluiten te stoppen met medicatie. Dan kan het gebeuren dat iemand bijvoorbeeld opnieuw trombose krijgt, mogelijk met een fatale afloop.” 

Zorgprofessionals aan zet

De praktijkervaringen die werden opgehaald via de expertgroepen uit 2018 zijn verwerkt in het rapport Tijd voor Verbinding, dat in 2018 verscheen. Sindsdien is er achter de schermen van alles in gang gezet om het gelijknamige programma Tijd voor verbinding op te starten, om hier verder mee aan de slag te gaan. Zo sloot ook de branchevereniging Zelfstandige Klinieken Nederland (ZKN) zich aan, werd een subsidievraag ingediend en kreeg de organisatie van het programma vorm. Waar veel programma’s top-down zijn ingericht, staat voor dit programma vast: zorgprofessionals zijn aan zet. Zowel programmaleider Odile Frauenfelder als programmamanager Els van der Stelt hebben een verpleegkundige achtergrond. Dat merk je, vertelt Odile. “We zijn oplossingsgericht. Dat hoort denk ik toch een beetje bij verpleegkundige zijn: als iets niet lukt, ga je op zoek naar andere manieren om het toch voor elkaar te krijgen.”

Expertgroepen

Tijd voor verbinding gaat zich de komende tijd richten op de eerste drie pijlers: antistollingszorg, kwetsbare ouderen en het goede gesprek. ZonMw pakt de vierde pijler op, en houdt zich bezig met onderzoek over safety II. In september volgt een oproep en kunnen onderzoeken op het gebied van safety II worden aangemeld. Voor de overige drie pijlers worden opnieuw expertgroepen ingericht. In deze groepen is plek voor twaalf tot vijftien verpleegkundigen, verzorgenden, verpleegkundig specialisten, artsen en patiëntvertegenwoordigers per pijler. Odile: “Het moet een goede afspiegeling zijn van de verschillende professionals en patiënten. Door aan te kaarten wat er in de praktijk speelt en op te halen wat de goede praktijkvoorbeelden zijn, kunnen zij verder richting geven aan het programma.” Marja heeft zich opnieuw aangemeld voor de expertgroep antistollingszorg. “Ik denk dat er vooral winst behaald kan worden in de ketenzorg; dat alle zorgprofessionals om de patiënt heen goed geschoold en geïnformeerd zijn.” Het uitwisselen van ervaringen in de expertgroep vond Marja de vorige keer nuttig, ook voor zichzelf. “Vooral het delen van praktijkvoorbeelden over wat er wél goed gaat.”

Leren van goede praktijkvoorbeelden

Omdat er in het land al een hoop gebeurt op het gebied van patiëntveiligheid, worden er niet alleen expertgroepen, maar ook netwerkbouwers in het leven geroepen. Als netwerkbouwer kom je in dienst van het programma en ga je ervoor zorgen dat bestaande netwerken die zich bezighouden met patiëntveiligheid samenkomen én je gaat nieuwe netwerken opbouwen. Per pijler wordt tot slot één veiligheidsexpert aangesteld. Een inhoudsdeskundige op het thema. Als veiligheidsexpert breng je de opbrengsten van de expertgroep en de netwerkbouwers samen. Zo ontstaat er een compleet beeld van goede praktijkvoorbeelden op het gebied van patiëntveiligheid en kan er worden nagedacht over hoe deze voorbeelden ook in andere instellingen in het land kunnen worden vormgegeven. Een toolbox en/of regionale bijeenkomsten kunnen daar mogelijk bij gaan helpen.