'Wet zorg en dwang: een draak van een wet bij (gedwongen) opname'

Het overgangsjaar van de Wet zorg en dwang eindigt dit jaar. Voordat het overgangsjaar inging was er onduidelijkheid over de uitvoerbaarheid van de wet én wat het overgangsjaar betekende. De coronacrisis maakt de situatie er niet makkelijker op. Ondertussen ervaren verpleegkundigen en verzorgenden in de praktijk nog steeds verschillende problemen. “Ik moest samen met een 93-jarige vrouw met dementie via beeldbellen een Wzd toetsing afnemen. Dat gaat natuurlijk helemaal niet!” vertelt dementieverpleegkundige Gerben Jansen.

“De coronacrisis vraagt veel van ons allemaal”, zegt Jansen. Ook al sta ik niet op de intensive care en verzorg ik geen Covid-patiënten, mijn cliënten en ik merken ook de beperkingen van corona. Voor mijn cliënten met dementie is er praktisch geen dagbesteding meer. Verpleeghuizen nemen nog nauwelijks nieuwe cliënten aan en contact op afstand is lastig te onderhouden met de familie van cliënten. En daar komen de frustraties over de onwerkbaarheid met de Wet zorg en dwang bij.” Gerben ergert zich vooral aan de extra administratielast en de onduidelijkheid van de wet.

Videogesprek met een dementerende cliënt

In de praktijk zitten er nog haken en ogen aan de wet. “Ik vind het dan ook nog steeds een draak van een wet, geeft Jansen aan. “Laatst moest ik mijn cliënt, een vrouw van 93 jaar met Alzheimer, begeleiden bij een Wzd toetsing. Ze woont zelfstandig, maar dwaalt regelmatig over straat. Haar enige dochter woont op afstand en is zwaar overbelast. Al met al een gevaarlijke situatie. Volgens de Wzd moet haar gevraagd worden of ze vrijwillig instemt met een opname op een gesloten afdeling. Door de Covid-beperkingen gebeurt dit digitaal. Via beeldbellen moest ze de volgende vraag beantwoordden: wilt u wel of niet opgenomen worden in een verpleeghuis? Dat gaat natuurlijk helemaal niet”, roept Jansen verontwaardigd.

Kaders van de wet te strak

“Voor mijn cliënt was dit een onbegrijpelijke, maar ook een emotionele vraag. Omdat de term 'verpleeghuis' een negatieve lading voor haar heeft en ze de vraag niet begrijpt antwoordde ze met “nee”. Nu kunnen we alleen nog een rechterlijke machtiging (RM) aanvragen. En dat wilden we juist voorkomen. Ik vind dit echt een groot nadeel van de Wet zorg en dwang.” Gerben Jansen snapt het uitgangspunt; nee, tenzij van de Wet zorg en dwang. Daarmee dient onvrijwillige zorg zoveel mogelijk te worden voorkomen. “Ik zie dit als een bescherming van de cliënt. En dat is goed, maar werkt vaak niet bij een dementerende cliënt. De kaders van de wet zijn daarvoor veel te strak.”

Het zorgleefplan als basis

Jansen maakt meerdere suggesties ter verbetering van de huidige Wet zorg en dwang. “Het zorgleefplan en de verpleegkundige indicatiestelling is een stevige basis waarin je samen met de cliënt en het mantelzorgsysteem alles zorgvuldig vastlegt. Bijvoorbeeld of er wel of geen ziekte-inzicht en besef is bij de cliënt. Of welke interventies voor de Wzd-toetsing al geprobeerd zijn.

Het besluit voor opname op een gesloten afdeling hangt op dit moment te veel af van hoe de cliënt reageert op de vragen die aan hem/haar tijdens een Wzd-toetsing worden gesteld. Dit is slechts een moment opname. Laat het zorgleefplan en de verpleegkundige indicatiestelling zwaarder meewegen in die beslissing. Dit scheelt niet alleen veel tijd, maar ook administratie én frustratie. En bij de cliënt en overbelaste mantelzorger voorkomt dit onnodige stress.  

“Geef ons vertrouwen”

Ook de kaders en de termijnen voor het aanvragen van een rechterlijke machtiging mogen soepeler, zegt Gerben. “Voor het aanvragen van een rechterlijke machtiging is een onafhankelijke verklaring van een specialist ouderengeneeskunde (SO) nodig. Maar die zijn op korte termijn lastig te vinden. Dat kost soms tijd. En de samenwerking met huisartsen is soms ook lastig. Ondertussen houdt het CIZ vast aan een strakke termijn voor de aanvraag van een rechterlijke machtiging voor een cliënt. Geef ons als verpleegkundigen meer tijd en vertrouwen! Dat helpt al enorm”, aldus Gerben Jansen.