Peiling professionele zeggenschap: meer tijd en ruimte nodig en last van hiërarchie

Met het rapportcijfer 5 geven verpleegkundigen, verzorgenden, verpleegkundig specialisten en begeleiders de kwaliteit van hun professionele zeggenschap in de organisatie een onvoldoende. Zij hebben vanwege de werkdruk te weinig tijd om invloed uit te oefenen op het beleid van de zorgorganisatie. Ook vormt de hiërarchische structuur een belemmering. Dat blijkt uit een peiling van het Landelijk Actieplan Zeggenschap en Veerkracht. “Er is werk aan de winkel,” zegt V&VN-voorzitter Bianca Buurman. “Onze ambitie móet zijn om van een 5 naar een goede voldoende te gaan.”

Uit de peiling blijkt dat ook bestuurders, managers en HR-professionals van zorgorganisaties  de knelpunten van te weinig tijd en ruimte zien. Zij vinden daarnaast dat er een cultuurverandering nodig is en dat zorgprofessionals meer initiatief zouden kunnen nemen. De peiling van het Landelijk Actieplan Zeggenschap & Veerkracht werd in oktober ingevuld door 2.653 verzorgenden, verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en begeleiders. Daarnaast reageerden 197 bestuurders, managers en HR-professionals. De peiling is gedaan om meer inzicht te krijgen in de huidige en de gewenste situatie, de knelpunten en de oplossingen.

Meer professionele zeggenschap zorgt voor meer werkplezier, autonomie en betrokkenheid onder zorgprofessionals. En inbreng vanuit de professionele expertise van zorgprofessionals maakt de kwaliteit van zorg beter. Als er grote kwesties spelen in de zorg is het dus belangrijk dat zorgprofessionals zelf een stem hebben in het beleid. Begin november is daarom een wetswijziging voor de Wkkgz aangenomen: een gegarandeerde stem voor zorgprofessionals binnen een zorgorganisatie, op de werkvloer en op bestuurlijk niveau. Maar hoe staat het er eigenlijk voor met de professionele zeggenschap van zorgprofessionals in Nederland? Wat zijn de belemmeringen?

Onderwerpen met prioriteit

Zorgprofessionals en bestuurders, managers en HR-professionals zijn het eens over de belangrijkste onderwerpen om meer zeggenschap over te verkrijgen. Met stip op 1: personeelstekorten (59%). Het gaat hierbij om omgaan met tekorten aan zorgprofessionals binnen de organisatie of afdeling, om formatievraagstukken, de werving van nieuwe collega’s en een gezonde deskundigheidsmix van collega’s binnen het team. Buurman: “De peiling laat zien dat het vraagstuk van de personeelstekorten prominent op de voorgrond staat. Daar hebben mensen iedere dag last van. Zorgprofessionals zien dagelijks hoe het anders kan, bijvoorbeeld door meer in te zetten op preventie en te kijken waar onnodige zorg geleverd wordt. Het is essentieel dat zorgprofessionals meebeslissen over deze grote kwesties. Daarvoor is tijd en ruimte nodig.” Andere onderwerpen met prioriteit zijn positionering van de beroepsgroep in de organisatie (44%), het rooster (30%), verbeteren van zorg (30%) en administratie en registratie (27%).

Belemmeringen

Uit de peiling blijkt dat zorgprofessionals de kwaliteit van hun zeggenschap in de organisatie met rapportcijfer 5 een onvoldoende geven. Zij ervaren belemmeringen waardoor de professionele zeggenschap beperkt blijft. De werkdruk is hoog door het personeelstekort. Hierdoor is geen tijd en ruimte voor andere werkzaamheden buiten de zorgtaken. Daarnaast ervaren zij een sterke hiërarchie en vinden ze dat het management vooral top-down besluiten neemt. Ook vinden zij dat zeggenschap niet genoeg gestimuleerd wordt. Buurman: “In grote zorgorganisaties zijn vaak veel lagen in de organisatie. De afstand tussen de werkvloer en bestuur is heel groot. Die moet kleiner worden. Zorg dat zorgprofessionals niet alleen in een adviesorgaan zoals een VAR of Verpleegkundig Stafconvent worden vertegenwoordigd, maar ook in de leidende posities van de organisatie, zoals de Raad van Bestuur of als verpleegkundig directeur.”  

Wat is nodig voor meer professionele zeggenschap?

Zowel zorgprofessionals als bestuurders, managers en HR-professionals vinden dat de organisatie meer tijd en ruimte moet faciliteren voor zorgprofessionals om naast het leveren van directe patiëntenzorg, andere zaken op te kunnen pakken. Ondersteuning van de direct leidinggevende en openstaan voor verandering en innovatie worden ook genoemd. Daarnaast willen zorgprofessionals dat er voldoende budget en tijd beschikbaar is voor scholing om vaardigheden te ontwikkelen in het verkrijgen van professionele zeggenschap. Bestuurders, managers en HR-professionals vinden dat zichtbare rolmodellen nodig zijn en een cultuurverandering waardoor zorgprofessionals zelf meer initiatief tonen.  

De resultaten van de peiling geven aanleiding tot verdere verdieping. Tot en met januari 2023 houdt het Landelijk Actieplan Zeggenschap en Veerkracht hiervoor focusgroepen met zorgprofessionals, managers en bestuurders.

Wat er al gebeurt

Door het Landelijk Actieplan Zeggenschap en Veerkracht konden zorgorganisaties in heel Nederland in september samen met verpleegkundigen, verzorgenden, verpleegkundig specialisten en/of begeleiders een subsidie van 50.000 euro bij VWS aanvragen. Een subsidieregeling om met een goed plan de zeggenschap of veerkracht in hun organisatie een flinke boost te geven. Zorgorganisaties die een aanvraag hebben ingediend, krijgen naar verwachting op 9 december van VWS te horen of de subsidie wordt toegekend. Het Landelijk Actieplan Zeggenschap en Veerkracht brengt de deelnemende organisaties vervolgens met elkaar in contact in een landelijke community. Ook worden leermiddelen ontwikkeld en een kennisplatform. Zo kunnen de nieuw verworven inzichten snel gedeeld worden met de collega’s in het land. Het Landelijk Actieplan Zeggenschap en Veerkracht is een samenwerkingsverband van beroepsverenigingen V&VN en BPSW en werkgeversorganisaties NVZ, NFU, ActiZ, de Nederlandse GGZ en VGN.

Benieuwd naar meer uitkomsten van de peiling, de infographic en aanbevelingen in de rapportage?