Openheid GGZ schudt politiek Den Haag wakker

Het personeelstekort leidt in de GGZ tot risico’s en calamiteiten, mogelijk zelfs met dodelijke afloop. De verhalen hierover in Trouw en De Groene Amsterdammer, gebaseerd op vele open gesprekken met professionals en op cijfers van de Inspectie (IGJ) hebben een schok veroorzaakt.

Voor verpleegkundigen en verzorgenden in de GGZ zijn de alarmerende berichten helaas niet verrassend. “Heel triest, maar herkenbaar,” zegt voorzitter Nandl Lokhorst van de afdeling SPV van V&VN. De Tweede Kamer vraagt om ingrijpen. Voor V&VN is van doorslaggevend belang dat de zorgprofessionals daarbij worden betrokken.

Nandl Lokhorst werkt als SPV’er in een FACT-team, dat ambulante zorg verleent aan mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen die thuis wonen. Behandeling die niet alleen gericht is op het ziektebeeld, maar op de hele situatie waarin mensen verkeren.

Vanuit haar functie als afdelingsvoorzitter, kent ze veel collega’s in andere GGZ-sectoren: “Als je ziet hóe hard de collega’s in de klinieken werken… Ze staan soms inderdaad op een afdeling met alleen leerlingen en een stagiair bijvoorbeeld… Dat kán gewoon niet.”

Naar aanleiding van de verhalen in de media, vraagt de Tweede Kamer staatssecretaris Blokhuis om nu in te grijpen in de GGZ. Er zijn Kamervragen gesteld en er komt een spoeddebat. Nandl Lokhorst heeft daar moeite mee: “Er zijn al zoveel signalen gegeven… Wat ik zou willen zeggen tegen politici: loop mee! En kijk.. Reageer niet alleen vanuit je politieke standpunt; probeer te begrijpen wat er aan de hand is, hoe wij moeten werken.”

ZZP’ers en uitzendkrachten

Uit het onderzoek door Trouw en De Groene Amsterdammer blijkt onder meer dat de personeelstekorten leiden tot extreem veel inzet van ZZP’ers en tijdelijke invallers. Dat leidt weer tot risico’s, omdat ze cliënten niet kennen en de overdracht niet goed verloopt. Ook staan vaak zeer jonge mensen zonder voldoende ervaren collega’s op zware afdelingen.

Nandl Lokhorst is zelf al 18 jaar in loondienst, waarvan 8 jaar ambulant, en heeft ‘gelukkig’ een team met vaste collega’s: “Ons werk kun je niet overdragen aan een uitzendkracht; je móet de cliënten kennen. Betekent ook dat wij zelf alle uitval en ziekte opvangen. Maar ik heb inmiddels in mijn huidige baan wel te maken met m’n tiende psychiater.” Ze heeft begrip voor GGZ-professionals die kiezen voor het ZZP-schap: “Natuurlijk is continuïteit in teams veel beter. Maar het is een kip-en-ei-verhaal: als je vakmensen belast met steeds meer extra werk náást de zorg voor patiënten, is het logisch dat ze uiteindelijk stoppen met loondienst en de keuze voor zichzelf maken; ze willen hun beroep uitoefenen.”

Zelf besteedt ze noodgedwongen ook veel tijd aan andere zaken dan haar cliënten: “Officieel hoeft het niet meer, maar ik vul nog steeds de ROM-lijsten in (vragenlijsten om het effect van zorg te meten – red.). Twee keer, in verschillende systemen, omdat we ook meedoen aan een pilot. Er is heel veel verplichte registratie vanuit de zorgverzekeraars. Niet onlogisch, want de zorg ís duur en moet verantwoord worden. Het meeste moet je ook zelf doen, want jij kent de cliënt. Maar we kunnen ook niets delegeren; de secretaresse is wegbezuinigd.”

Niet alleen excessen laten zien

Om de werkdruk te verlagen, moet volgens Nandl de caseload omlaag. Maar daar zijn vanzelfsprekend extra collega’s voor nodig, die er niet zijn. “De GGZ is niet sexy… we zijn ‘eng’. Daardoor komen te vaak alleen excessen in beeld, maar niet mijn cliënt die op 8-hoog eenzaam zit te vervuilen. Hij doet niemand kwaad, hij is blij dat ik een half uur per 2 weken langs kan komen.” Graag zou ze willen dat politici ook daar oog voor krijgen: dat niet iedereen ‘beter’ kan worden of weer zelfstandig kan functioneren.

Sonja Kersten: ‘Betrek professionals’

“Ik ben onder de indruk van de openheid in de nu gepubliceerde verhalen,” zegt V&VN-directeur Sonja Kersten. “De personeelstekorten in de GGZ zijn rampzalig. Nu wordt de onmacht die mensen op de werkvloer voelen voor iedereen duidelijk en ziet men dat er iets moet gebeuren.” Staatssecretaris Paul Blokhuis reageerde direct en wil overleg met partijen in de GGZ. Voor V&VN kan dat niet zonder de verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en verzorgenden in de GGZ. Sonja Kersten: “Je moet nú de mensen betrekken die de praktijk kennen en kunnen aangeven wat er moet verbeteren en hoe dat kan. Hoe je professionals beter in staat kunt stellen om zorg te verlenen onder deze omstandigheden. Dat kan niet alleen met de werkgevers en zorgverzekeraars.”

Reageren is niet meer mogelijk

Vanaf begin 2020 kun je reageren op berichten via het nieuwe verenigingsplatform van V&VN. Wil je nu al een reactie kwijt? Praat mee op social media.