Zenuwen als de dood nabij komt

Ik heb de kwetsbare vrouw een aantal maanden geleden voor het eerst ontmoet. Ze heeft, zoals we in vaktaal noemen, 'multimorbiditeit'. Kort gezegd: een hoop narigheid voor zowel patiënte als haar naasten. Ze heeft long- en nierfalen, vaatproblemen en suikerziekte. Haar geheugen is aangetast en ook haar gedrag is veranderd. Ze is steeds vaker vergeetachtig, boos en daarbij soms verbaal agressief. Ze is steeds minder de vrouw die zij was.

Sinds gisteren is ze opgenomen in ons ziekenhuis vanwege vieze zwarte wonden aan haar voet. In een korte tijd ontstaan. Ze is wisselend verward en krijgt antibiotica, pijnstilling en rustgevende medicatie. Een bloedvergiftiging dreigt. Een operatie, om haar onderbeen af te zetten, is te risicovol. De kans is groot dat ze zal overlijden op de operatietafel. Haar laatste levensfase is aangebroken. Ze zal aan haar narigheid komen te overlijden.

Op verzoek van haar familie vindt het gesprek over hoe nu verder plaats zonder dat de vrouw er zelf bij is. Ze is te verward. De arts geeft uitleg over de medische situatie en de slechte prognose. Als verpleegkundig specialist ben ik actief betrokken en geef advies. We praten met de familie over wat kwaliteit van leven en sterven is voor de vrouw. We beslissen samen dat de grens van goed leven is bereikt. We spreken over het vervullen van wensen in deze fase. Ik geef uitleg over hoe haar lijden verlicht zal worden. Ik troost en breng rust.

De dood in zicht

De familie vraagt zich bezorgd af hoe hun moeder zal reageren op het nieuws van haar aanstaande dood. Zij uit haar verdriet – door de geheugenproblemen en de verwardheid – steeds vaker in ernstige boosheid. Hoe zal zij reageren op het bericht dat de dood voor haar in zicht is?

Onderweg naar de kamer van de vrouw praat ik met de arts over onze rolverdeling. Wie neemt het voortouw? Normaliter zou hij als hoofdbehandelaar het ronduit slechte nieuws brengen. Maar ik ken de vrouw en haar kinderen van de vorige opname. Ik ben bekend met haar leven, zorgen, boosheid en vergeetachtigheid. De arts heeft de vrouw die ochtend voor het eerst ontmoet. Ze zal niet meer weten wie hij is. Goede zorg is passende zorg. Met oog voor de gehele context van de patiënte. We besluiten dat ik haar het slechte nieuws ga vertellen, ondanks dat ik er nauwelijks ervaring mee heb. Maar wat vind ik het moeilijk en spannend. Iemand vertellen dat zij op korte termijn doodgaat.

Spanning loopt op

Ik zet een kruk naast het bed. Met een wantrouwende blik kijkt zij mij aan. Achter mij staat haar geliefde gezin. Ik neem het woord en voel hoe de spanning achter mijn rug oploopt. Het gezin houdt hun adem in. Ik neem een flinke hap lucht en verzamel moed. Zenuwen dansen door mijn buik en vinden hun weg richting mijn keel. Ik ben bang dat ze explosief zal reageren. Ik wil het graag goed doen. Voor haar en haar kinderen. Dit moment kunnen ze wellicht de rest van hun leven herinneren. Een herkansing is niet mogelijk.

Het is zichtbaar dat het nieuws dat ze doodgaat bij haar binnendringt. Woest kijkt zij mij aan. Dan wendt zij haar gezicht van mij af. Een lange stilte volgt. De arts voegt zich bij me, bevestigt het nieuws. Schouder aan schouder staan we bij de vrouw. Ze begint te huilen. Geen boosheid. Er is rauw intens verdriet. We doen een stap terug. De troostende armen van haar kinderen volgen. Ik haal opgelucht adem.