Hoe gaat het nu in de longzorg? ‘Patiënten dachten dat ze niet langs mochten komen’

Longverpleegkundigen hebben niet alleen de handen vol aan patiënten die herstellen van het coronavirus. Ook bestaande longpatiënten hebben op het moment meer aandacht nodig dan voorheen. Mariëtte Scholma en Janneke de Jong leren in deze tijd bijna elke dag bij. “Doe niet alleen de medische checks, maar kijk ook hoe het psychisch gaat.”

Janneke de Jong werkt als longverpleegkundige in twee huisartsenpraktijken in Den Haag en Voorschoten

“We kregen ineens geen contact meer met een Hongaars echtpaar dat geen Nederlands spreekt. Ze reageerden niet op brieven en durfden de telefoon niet op te nemen. Ik dacht nog, misschien zijn ze in hun thuisland? Toen we ons echt zorgen begonnen te maken, zagen we ze gelukkig weer. Ze begrepen het nieuws niet goed en waren heel bang om dood te gaan. Ze dachten zelfs dat ze niet meer langs mochten komen. Ook nu, na de lockdown, zijn er nog steeds patiënten die niet naar de praktijk durven te komen.

Veel patiënten, met name COPD’ers, hadden nauwelijks lichaamsbeweging tijdens de lockdown. Terwijl dat juist zo belangrijk is. Mensen zijn ook meer gaan eten vanwege de eenzaamheid of ze vergaten op tijd hun medicijnen in te nemen. Blijkbaar zijn de afspraken in de praktijk toch een stok achter de deur.

Hoe ingrijpend de periode ook was, ik heb wel gezien hoe de zorg gesmeerder kan verlopen. Inhalatie-instructies geven we via een videocall en sommige consulten kunnen prima via de telefoon. Ook heb ik mensen thuis hun bloeddruk laten meten, zodat ze niet steeds naar de praktijk hoeven te komen. De eerste coronagolf kwam als een donderslag bij heldere hemel. Mocht er een tweede golf komen, waar ik mijn hart voor vasthou, dan zijn we veel beter voorbereid.”

Meer dan een pufje geven

“Toch moet niet alles op afstand gebeuren. Je bouwt dan minder een sterke band op met je patiënt, terwijl je er ook bent voor de mentale ondersteuning. Een mens is niet alleen zijn lichaam, maar ook zijn geest.

Blaastesten mogen we nog niet afnemen. Daardoor is het lastiger om een goede diagnose te stellen. We beginnen toch met behandelen en hopen dan dat we in de goede richting zitten. Willen we écht een blaastest afnemen, dan kunnen we doorverwijzen naar het ziekenhuis. Met de meer geavanceerde apparatuur daar mag zo’n test wel.

Ik zal blij zijn als we weer op huisbezoek mogen. Ik heb het geluk dat we in Den Haag überhaupt langs kunnen komen. In Leiden zijn longverpleegkundigen wegbezuinigd. Er komt niemand meer bij mensen thuis, waardoor ze bijvoorbeeld geen end-of-life-gesprekken krijgen of begeleiding bij aanpassingen in huis. Ik vind dat heel erg. Mensen beseffen niet dat longzorg meer inhoudt dan af en toe een pufje geven.”

Mariëtte Scholma-Bronsema werkt als verpleegkundig specialist Astma/COPD/OSA in het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen

“Een veertigjarige astmapatiënt schaatste afgelopen winter nog op de Weissensee. Topconditie, totdat hij corona kreeg. Als hij nu de trap opgaat is hij helemaal buiten adem. Zijn herstel gaat heel langzaam. Daar hebben alle coronapatiënten mee te maken, merk ik. Ondanks dat mensen goede resultaten boeken tijdens hun herstel, duurt het maanden voordat ze weer de oude zijn.

Tijdens het herstel bewandelt ieder een eigen pad. Dezelfde klachten kunnen voor andere schade zorgen. Of je nu op de intensive care hebt gelegen of niet. Bij andere ziekten kun je nog vasthouden aan een bepaald protocol qua nazorg, maar van corona weten we nog heel weinig. Daarom heeft de Long Alliantie Nederland, waar V&VN lid van is, een handreiking opgesteld voor de behandeling en begeleiding van patiënten die COVID-19 hebben gehad. We onderstrepen onder meer de rol die longverpleegkundigen kunnen spelen bij psychische ondersteuning, en we geven aan dat een longverpleegkundige de coördinerende rol kan hebben als een patiënt een gespecialiseerde behandeling nodig heeft.

Bang

Sinds een aantal maanden werk ik niet meer in een universitair medisch centrum, maar in perifeer ziekenhuis in Assen. Daardoor heb ik ook gezien hoe anders de nazorg per ziekenhuis is geregeld. In Assen zijn we al gauw weer afspraken op de poli gaan houden en zijn we doorgegaan met vernevelen, terwijl het universitair centrum wat meer terughoudend is.”

“Ik pleit voor een multidisciplinair beleid: zet een longverpleegkundige, arts, psycholoog en fysiotherapeut samen als een coronapatiënt langskomt. Doe niet alleen de medische checks, maar kijk ook hoe het psychisch gaat. Veel mensen zijn bang geworden en sommigen ontwikkelen PTSS door hun tijd op de IC. Of het haalbaar is, weet ik niet, maar met verschillende zorgverleners kan je veel beter een behandelplan opstellen.

Het belangrijkste in de nazorg is dat je contact blijft houden met patiënten. Door de coronatijd heb ik geleerd hoe waardevol videobellen is. Als dat mogelijk is: doe het! Veel behandelingen van andere ziekten zijn door de lockdown op de lange baan geschoven. Patiënten moeten alsnog hun ei kwijt en dat kan makkelijk op deze manier. Dat is zo waardevol.”

Bron: V&VN Magazine 3-2020 | Tekst: Jorieke van Noorloos | Beeld: Roos Koole